Γράφει ο Γιώργος Κασφίκης
Ευπάθεια
Οι διατροφικές διαταραχές είναι εκφράσεις χαμηλής αυτοεκτίμησης, αυτοαποδοχής και έλλειψης αίσθησης του ελέγχου της ζωής ενός ατόμου. Σε μια κουλτούρα επικεντρωμένη στην εμφάνιση, κάθε άτομο που βιώνει τον εαυτό του ως ανεπαρκή ή περιθωριοποιημένο βρίσκεται σε κίνδυνο. Για τους gay άνδρες, ένας αριθμός παραγόντων αυξάνει την ευπάθεια στην ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών.
Αρχικά, είναι το ζήτημα της ανάπτυξης των gay ανδρών σε έναν ετερόφυλο κόσμο. Ναι μεν «οι καιροί έχουν αλλάξει» σχετικά με τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, αλλά είναι γεγονός πως υπάρχει ακόμα πολύς δρόμος. Δεν είναι λίγες οι φορές που το μίσος εκφράζεται δημοσίως. Τα σχόλια ότι όλοι οι ομοφυλόφιλοι είναι παιδεραστές, ανώμαλοι κλπ είναι συνηθισμένα και έχουν εγκριθεί απροκάλυπτα ή κρυφά από συντηρητικούς θρησκευτικούς, ιατρικούς και άλλους κύκλους. Όσο πιο ορατός γίνεται ο ΛΟΑΤΚΙ πληθυσμός, τόσο πιο ανοιχτά καταπολεμώνται τα ομόφυλα δικαιώματα, τόσο μεγαλύτερη είναι η προσωπική ένταση του να είναι κάποιος μέρος μιας συχνά αρνητικά φορτισμένης υποομάδας. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι που μεγαλώνουν σε αυτό το περιβάλλον αντιμετωπίζουν θέματα αυτοαποδοχής.
Οι περισσότεροι gay άνδρες μαθαίνουν ενστικτωδώς ότι είναι κάπως «κακοί», «διαταραγμένοι» ή «επαίσχυντοι» και αντιμετωπίζουν την απόρριψη από τους ανθρώπους γύρω τους, συμπεριλαμβανομένων των φίλων και της οικογένειας ως κάτι που είναι έτσι. Αυτό το μίσος γίνεται τόσο έντονα αποδεκτό που αναπόφευκτα οδηγεί σε κάποια μορφή αυτό- μίσους, πιο γνωστό ως εσωτερικευμένη ομοφοβία. Δεδομένου του πραγματικού ή αντιληπτού μίσους που αισθάνεται από τον κόσμο γύρω του και την κοινή γνώμη, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η υπέρβαση της εσωτερικευμένης ομοφοβίας είναι μια από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζουν οι gay άνδρες, κάτι που συχνά δεν επιτυγχάνεται, συμπεριλαμβανομένης βέβαια και της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Δεδομένου ότι η δυτική νοοτροπία υποστηρίζει ότι μια καλή εμφάνιση μπορεί να φέρει επιτυχία, ευτυχία και υγεία, οι gay άνδρες έχοντας ιδιαίτερα χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι πιο πιθανό να στραφούν σε κριτήρια προσανατολισμένα στην εμφάνιση για να αυξήσουν τη μειωμένη αυτοπεποίθησή τους ή για να μεταθέσουν συγκρούσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητα τους στο σώμα τους, με σοβαρά αυξημένο το ενδεχόμενο ανάπτυξης διατροφικής διαταραχής.
Το coming out κι η αναζήτηση αποδοχής από τα μέλη της οικογένειας και τους φίλους είναι επιφορτισμένο με τον κίνδυνο αρνητικών αντιδράσεων. Ωστόσο, παραμένει ένα ουσιαστικό στοιχείο, της αποδοχής από τον ίδιο του τον εαυτό. Ακόμη κι αν καταφέρει να επιτύχει την αυτοαποδοχή, είναι αδύνατο για έναν ομοφυλόφιλο άνθρωπο να ξεφύγει από την αρνητική ατμόσφαιρα και τα σχόλια που λαμβάνουν χώρα καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Δεδομένου αυτού του αρνητικού κλίματος, είναι λογικό ότι οι gay άνδρες θα αναζητήσουν ενεργά την αποδοχή και την κατανόηση. Η ανάγκη αποδοχής και έγκρισης είναι ισχυρή και είναι γεγονός ότι μόνο άλλοι gay άνδρες μπορούν να τους παράσχουν αυτή την αποδοχή. Το πρόβλημα όμως προκύπτει όταν κάποιος αρχίζει να προσπαθεί να εναρμονιστεί με την gay κοινότητα, τότε μαθαίνει από νωρίς ότι τα κριτήρια, τα οποία είναι προσανατολισμένα στην εμφάνιση είναι που συχνά καθορίζουν την αποδοχή, την κατανόηση και τη θετική στάση που δέχεται κάποιος. Δυστυχώς, αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της gay κουλτούρας. Όσο καλύτερη είναι η εξωτερική εμφάνιση, τόσο θα είναι μεγαλύτερη η προσοχή, η αναγνώριση κι οι σεξουαλικοί σύντροφοι που θα αποκτηθούν. Οι ομοφυλόφιλοι άνδρες συχνά αντιλαμβάνονται τη σημασία της δικής τους εμφάνισης ως μέσο για να αποκτήσουν την επιθυμητή αποδοχή.
Και ποια είναι η εμφάνιση που μαθαίνουν οι gay άνδρες ότι θα τους εξασφαλίσει αυτή την προσοχή; Είναι ενδιαφέρον ότι μεγάλο μέρος βασίζεται στη στερεοτυπική αρρενωπότητα και σε αυτό που αντιπροσωπεύει: Η κοινωνική δομή της αρρενωπότητας ως ισχυρή και δυναμική σε αντίθεση με τη θηλυκότητα, με τις αντιληπτές της αδυναμίες και την ευπάθεια. Αυτό απομακρύνει τους gay άνδρες από την θηλυπρέπεια, δημιουργώντας μια αίσθηση ασφάλειας.
Αυτό μας φέρνει στο επόμενο θέμα: Την μακροχρόνια δημόσια εικόνα των gay ανδρών ως θηλυπρεπείς – «αδερφές» που μεγαλώνουν για να γίνουν ανθοπώλες, κομμωτές ή καλλιτέχνες. Οι gay άνδρες συνειδητοποιούν τα δημόσια στερεότυπα και, ειδικά εάν καταλάβουν ότι είναι “αδερφές” όσο είναι νεότεροι, δέχονται με πολύ οδυνηρό τρόπο το στιγματισμό. Αυτή η ευαισθητοποίηση τους ενθαρρύνει να αποστασιοποιηθούν από την καταδικασμένη εικόνα. Η ανησυχία για τη δημιουργία του αρσενικού στερεότυπου – ενός αδύνατου, μυώδους, συγκεκριμένου σώματος – δημιουργεί περισσότερα προβλήματα, επειδή βασίζεται σε μια περιορισμένη σωματική εικόνα της αρρενωπότητας.
Η δημιουργία της εικόνας του στερεότυπου αρσενικού είναι μια προσπάθεια από τους ανασφαλείς gay άνδρες να καθησυχάσουν τη δική τους αρρενωπότητα ενώ αγνοούν άλλες πτυχές του εαυτού τους, της προσωπικότητάς τους και των ικανοτήτων τους. Η δημιουργία της εικόνας ενός αρσενικού στερεότυπου, ενθαρρύνει ουσιαστικά την ενασχόληση με τις ανασφάλειες που μπορεί να έχουν για τους εαυτούς τους ως gay άνδρες και ενθαρρύνει τους άλλους να τους δεχτούν ως ετερόφυλους και “αρρενωπούς”. Είναι ειρωνικό το γεγονός ότι αναγνωρίζοντας ένας gay άνδρας στον εαυτό του μια αρρενωπή, ετεροφυλόφιλη gay εικόνα, αντικαθιστά απλώς το ένα στερεότυπο (της ‘’αδερφής”) με ένα άλλο.
Δεν είναι σαφές γιατί αυτή η προσήλωση στο ανδρικό στερεότυπο είναι ισχυρότερη τώρα από ποτέ. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι, καθώς τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα και η αναγνώρισή τους άρχισαν να έρχονται στο επίκεντρο, ίσως έχει αυξηθεί η ανάγκη για να οριοθετούνται σε μια πιο “αποδεκτή” θέαση και να περιορισθούν οι εντυπώσεις στα μυαλά των άλλων ότι όλοι οι ομοφυλόφιλοι είναι θηλυπρεπείς (και επομένως λιγότερο άξιοι). Η εποχή του AIDS μπορεί επίσης να έχει παίξει ρόλο, με τους αρνητικούς στον ιό ανθρώπους, να επιθυμούν να δημιουργήσουν μια υγιέστερη, πιο μυώδης εμφάνιση για να αποστασιοποιηθούν από την εμφάνιση του ασθενούς, κατά συνέπεια, με περαιτέρω στιγματισμό και απόρριψη. Πιο πρόσφατα, οι θετικοί στον ιό του ΑIDS άνδρες, που η υγεία τους ανέκαμψε με τα νεότερα φάρμακα, ενδέχεται επίσης να αισθάνονται την ανάγκη να δημιουργήσουν μια πιο «υγιή» εμφάνιση για να αποστασιοποιηθούν από τη δική τους ασθένεια. Η φυσική εμφάνιση έχει εξομοιωθεί με την κατάσταση της υγείας ενός ατόμου, παρόλο που δεν είναι ακριβής δείκτης. Έτσι, οι μύθοι για τους υπέρβαρους αφθονούν, ενώ η μυϊκή δύναμη και το λιγνό κορμί θεωρείται ότι αυτόματα υποδηλώνουν καλή υγεία. Όποιοι κι αν είναι οι λόγοι, είναι σαφές ότι αυτή η “λατρεία της αρρενωπότητας” έχει πάρει σοβαρότατες διαστάσεις.
Οι gay άνδρες δεν καταδέχονται άλλους gay άνδρες εκτός αν ανήκουν στο στερεότυπο ανδρικό ιδανικό. Τα προσωπικά προφίλ σε εφαρμογές, συνήθως χρησιμοποιούν περιγραφές όπως “straight acting / straight looking” για να υπογραμμίσουν την ιδέα ότι straight και αρρενωπότητα είναι το ιδανικό κι οτιδήποτε θηλυπρεπές είναι κακό και πρέπει να αποφεύγεται. Στις απελπισμένες προσπάθειές τους να αποφύγουν τον αποκλεισμό, οι gay άνδρες αγωνίζονται να φανούν «αρρενωποί» , μόνο και μόνο για να επιβαρυνθούν μια αυξημένη δυσαρέσκεια για το σώμα τους, καθώς και την πίεση στο να αποκτήσουν μια ανέφικτη φυσική κατάσταση, οδηγώντας τους εύκολα στα συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών.
Η ανησυχία για τη στερεότυπη αρρενωπή εικόνα δεν διαφέρει από την ανησυχία για τη λεπτή εμφάνιση που εξιδανικεύεται από τις περισσότερες γυναίκες. Τα μέσα ενημέρωσης διαδραματίζουν επίσης έναν ισχυρό ρόλο στην ενίσχυση της επιθυμίας για έναν συγκεκριμένο τύπο σώματος και την εσφαλμένη πεποίθηση ότι μπορεί να επιτευχθεί από οποιονδήποτε αρκεί να έχει τη δύναμη θέλησης. Πολλοί άνδρες στα προφίλ τους φαίνονται όμοιοι -αδύνατοι με ανοιχτό στήθος, κοιλιακούς μυς και άτριχοι, κοινώς κλώνοι. Η gay πορνογραφία χρησιμοποιεί ηθοποιούς που ταιριάζουν στην ίδια περιγραφή. Το μήνυμα είναι ισχυρό και ξεκάθαρο – αυτό πρέπει να κάνετε για να είστε επιτυχημένοι, αποδεκτοί και αγαπητοί.
Για τους gay άνδρες, προωθείται επίσης η ιδέα ότι τέτοιου τύπου άνδρες θα πρέπει να είναι το αντικείμενο της επιθυμίας τους κι ο μόνος τρόπος για να “έχουν” έναν τέτοιο άνθρωπο είναι να είναι κι εκείνοι ένας από αυτούς. Δεν εστιάζουν στην προσωπικότητα, τις ικανότητες ή τα επιτεύγματα, αλλά αυστηρά σε μια εμφάνιση που θα είναι επιθυμητή και θα εκτιμάται από τους άλλους. Επειδή ο αντίκτυπος των μέσων ενημέρωσης επηρεάζει πιο έντονα τους πιο δυσαρεστημένους με το σώμα τους ή αυτούς που βλέπουν το σώμα τους να απέχει πολύ από το ιδανικό, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος από τον οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγει κανείς. Με τον ίδιο τρόπο που οι γυναίκες ενθαρρύνονται να πιστεύουν ότι το αδύνατο κορμί συνδέεται με την ομορφιά, την ευτυχία και την επιτυχία, οι gay άνδρες έχουν καταλήξει να πιστεύουν ότι ένα λεπτό, σφιχτό, σμιλεμένο σώμα θα τους φέρει την ευτυχία και την επιτυχία που επιδιώκουν. Τόσο οι γυναίκες, όσο κι οι άνδρες εστιάζουν στο σώμα και τα μέρη του κι όχι στο άτομο.
Έτσι, οι gay άνδρες χρησιμοποιούν το σώμα τους για να αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους και να αισθάνονται επιθυμητοί από τους άλλους. Φυσικά, τίποτα από αυτά δεν τους επιτρέπει να επικεντρωθούν στα βαθύτερα ζητήματα της χαμηλής αυτοεκτίμησής τους κατά πρώτο και κύριο λόγο. Ούτε επιτρέπει την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης με πιο ουσιαστικούς τρόπους. Ο συνδυασμός του να μεγαλώνεις νιώθοντας ότι σε αποκλείουν και σε αποφεύγουν και να λαχταράς την αποδοχή και την αγάπη αφενός, αλλά και μιας κουλτούρας που συνδέει έντονα την αποδοχή και την αγάπη με τη συγκεκριμένη ιδιαίτερη φυσική κατάσταση από την άλλη, δημιουργεί τεράστια πίεση για την επίτευξη του ιδανικού σώματος.
Αυτή η τόσο μεγάλη έμφαση στην εμφάνιση αυξάνει την δυσαρέσκεια σε σχέση με το σώμα καθώς αυξάνονται και οι συμπεριφορές που σχετίζονται με τις διατροφικές διαταραχές. Μια μελέτη (Andersen, 1990) που εξετάζει την επίδραση του σεξουαλικού προσανατολισμού στη σωματική δυσαρέσκεια υπογράμμισε την πίεση για τη σωματική εικόνα μέσα στην gay κοινότητα. Έδειξε ότι το επίπεδο σωματικής δυσαρέσκειας και ψυχοκοινωνικής δυσφορίας που βίωσαν οι gay άνδρες ήταν παρόμοιο με αυτό των ετεροφυλόφιλων γυναικών και πολύ υψηλότερο από αυτό των ετεροφυλόφιλων ανδρών. Είναι πολύ σαφές ότι η gay κουλτούρα ασκεί μεγάλη πίεση στους gay άνδρες για να εκπληρώσουν το σωματικό ιδανικό και το κόστος ως προς τη δυσαρέσκεια του σώματος, με αποτέλεσμα η ψυχοκοινωνική δυσφορία και η αυξημένη ευπάθεια στις διατροφικές διαταραχές να είναι σημαντική.
Διαβάστε ακόμη: Οι Διατροφικές διαταραχές στους gay άνδρες (μέρος 2ο)
Πηγές
Andersen, A. (ed.). 1990. Males With Eating Disorders. N.Y.: Brunner/ Mazel.
Silberstein, L.R. et al. 1989. Men and their bodies: A comparison of homosexual and heterosexual men. Psychosomatic Medicine, 51: 337-346.
Beren, S.E. et al. 1996. The influence of sexual orientation on body dissatisfaction in adult men and women. International Journal of Eating Disorders, 20: 135-141.
Signorile, M. 1997. Life Outside – The Signorile Report on Gay Men: Sex, Drugs Muscles and the Passage of Life. N.Y.: HarperCollins.